Hervormde Gemeente Wartengahe Warten
Wergea Warstiens
geschiedenis Wartengahe
Algemeen.
Hoe is men gekomen tot de naam "WARTENGAHE"?
De heer L. Zwart één van de gemeenteleden van Wergea besloot Haijte Haijtema om advies te vragen over historische achtergronden voor een naam voor de nieuwe gemeente. De heer Haijtema antwoordde met de onderstaande brief.
Omstreeks herfst 1992, werd er een gemeenteavond gehouden. Een verzoek om suggestie voor een nieuwe naam had een oogst van ongeveer tien namen opgeleverd.
De brief van H.Haijema werd voorgelezen en uiteindelijk werd de naam Wartengahe met een meerderheid aangenomen.
Wergea, 7 maart 1991
Geachte heer Zwart,
Als vervolg op uw verzoek om op zoek te gaan naar een liefst historisch verantwoorde naam voor de kerkelijke samenwerking van de gemeentes Wergea, Warstiens en Warten, heb ik mij beperkt tot enkele exercities rond de ontstaansgeschiedenis van de kerken in deze dorpen.
Van zowel Wergea als Warten is bekend dat het eerste stenen kerkgebouw van tufsteen was opgetrokken.
Dat plaatst de kerkstichting in beide dorpen rond het jaar 1.100, mogelijk eerder. Van de vroegere kerk in Warstiens is alleen aan de hand van overgeleverde prenten te zeggen, dat het gebouw 13e eeuwse kenmerken had.
Archeologisch bezien is alleen van de Wergeaster terp waarop de voormalige N.H. Kerk staat iets naders bekend: deze blijkt opgeworpen te zijn direkt voorafgaande aan de toenmalige kerkbouw.
Ook aan de naamgeving "Werraga" (de oudste overgeleverde vorm anno 142 2) is af te leiden dat er in de lle eeuw pas sprake was van de definitieve dorpsvorming van Wergea. De naamsuitgang ga/gahe/gae is typerend voor dorpsnamen van na het jaar 1.000 (Sipma, Fryske Nammenkunde).
"Ga" is dan synoniem voor "dorpsgebied", maar tevens voor "parochie-begrenzing". De Warstienser kerk werd in de 13e eeuw of eerder gefundeerd midden op de reeds bestaande dorpsterp. Archeologische gegevens omtrent de stichting van dit gebouw ontbreken. De naam Warstiens is tot mijn spijt naamkundig niet in een bepaalde periode onder te brengen. Onder de tientallen potscherven die uit de terp bekend zijn dateren slechts enkele van vóór het jaar 1000. Verder is helaas niets bekend. Datzelfde geldt voor Wartena. Zowel van de tufstenen kerk lle eeuw) als van de centrale dorpsterp zijn geen oudheidkundige gegevens bekend.
Van de naam wartena kan men alleen zeggen dat deze vanwege haar archaïsche struktuur ouder kan zijn dan bijv. Warrega. Er is één aanwijzing dat de Wartenster kerk in de middeleeuwen belangrijker werd geacht dan de parochies van Warstiens en Wergea: in 1412 wordt Warten, naast Wirdum en Grou, genoemd als plaats waar de Deken van Leeuwarden "seend" hield (een kerkelijke rechtspraak), zie Sipma Oudfr. Oorkonden II nr.9. Het lijkt, aangaande de anciënniteit van kerkstichtingen in onze dorpen, een rondtasten in duisternis.
Toch is dat niet nodig als we bijv. de naamkundige gegevens als uitgangspunt nemen.
Uit de 12 dateert een goederenlijst van een ver weg in het Duitse Fulda gelegen klooster, waarin alle schenkingen uit de voorafgaande eeuwen opgetekend zijn.
Onder de in Friesland gelegen goederen anno 945 vindt men de vermelding "Wartengahe" die, gezien de daarbij vermelde plaatsnamen Dachheim (Techum) en Weingi (Wijns), door historici in verband wordt gebracht met de streek Warten, Wergea en Warstiens. Gysseling koppelt de naam Wergea, Sipma echter aan Warten. Ik heb eerder eens betoogd, dat er een 12e eeuwse spellingsfout in het spel is: "gahe" kwam vóór het jaar 1000 uitsluitend als aanduiding voor, van een uitgestrekt gouw-gebied, zoals Oostergo en Westergo. De archaïsche vorm Warten geeft steun aan het vermoeden dat in de oorspronkelijke schenkingsoorkonde "Wartengahe" gestaan zal hebben.
Deze Fulda-vermelding én het gegeven van middeleeuwse "seenö-stoel"-funktie van de kerk te Warten geeft mij voldoende reden voor de stelling dat de kerkstichting in Warten ouder is dan die te Wergea of Warstiens.
Bij deze pleit ik voor de naamgeving "Wartengahe" voor de door u bedoelde kerkelijke samenwerkingsvorm.
Weliswaar baseert de naamgeving zich dan op een 12e eeuwse schrijffout, waarin de toenmalige kopiist onbedoeld al twee gegevens samensmolt, aan de andere kant bent u zowel historisch, archivalisch als naamkundig door de tot nu toe bekende feiten gedekt.
Ik vertrouw erop dat ik met deze overwegingen tegemoet kon komen aan uw wensen.
Met vriendelijke groeten,
Haijte Haijtema
Algemeen.
Hoe is men gekomen tot de naam "WARTENGAHE"?
De heer L. Zwart één van de gemeenteleden van Wergea besloot Haijte Haijtema om advies te vragen over historische achtergronden voor een naam voor de nieuwe gemeente. De heer Haijtema antwoordde met de onderstaande brief.
Omstreeks herfst 1992, werd er een gemeenteavond gehouden. Een verzoek om suggestie voor een nieuwe naam had een oogst van ongeveer tien namen opgeleverd.
De brief van H.Haijema werd voorgelezen en uiteindelijk werd de naam Wartengahe met een meerderheid aangenomen.
Wergea, 7 maart 1991
Geachte heer Zwart,
Als vervolg op uw verzoek om op zoek te gaan naar een liefst historisch verantwoorde naam voor de kerkelijke samenwerking van de gemeentes Wergea, Warstiens en Warten, heb ik mij beperkt tot enkele exercities rond de ontstaansgeschiedenis van de kerken in deze dorpen.
Van zowel Wergea als Warten is bekend dat het eerste stenen kerkgebouw van tufsteen was opgetrokken.
Dat plaatst de kerkstichting in beide dorpen rond het jaar 1.100, mogelijk eerder. Van de vroegere kerk in Warstiens is alleen aan de hand van overgeleverde prenten te zeggen, dat het gebouw 13e eeuwse kenmerken had.
Archeologisch bezien is alleen van de Wergeaster terp waarop de voormalige N.H. Kerk staat iets naders bekend: deze blijkt opgeworpen te zijn direkt voorafgaande aan de toenmalige kerkbouw.
Ook aan de naamgeving "Werraga" (de oudste overgeleverde vorm anno 142 2) is af te leiden dat er in de lle eeuw pas sprake was van de definitieve dorpsvorming van Wergea. De naamsuitgang ga/gahe/gae is typerend voor dorpsnamen van na het jaar 1.000 (Sipma, Fryske Nammenkunde).
"Ga" is dan synoniem voor "dorpsgebied", maar tevens voor "parochie-begrenzing". De Warstienser kerk werd in de 13e eeuw of eerder gefundeerd midden op de reeds bestaande dorpsterp. Archeologische gegevens omtrent de stichting van dit gebouw ontbreken. De naam Warstiens is tot mijn spijt naamkundig niet in een bepaalde periode onder te brengen. Onder de tientallen potscherven die uit de terp bekend zijn dateren slechts enkele van vóór het jaar 1000. Verder is helaas niets bekend. Datzelfde geldt voor Wartena. Zowel van de tufstenen kerk lle eeuw) als van de centrale dorpsterp zijn geen oudheidkundige gegevens bekend.
Van de naam wartena kan men alleen zeggen dat deze vanwege haar archaïsche struktuur ouder kan zijn dan bijv. Warrega. Er is één aanwijzing dat de Wartenster kerk in de middeleeuwen belangrijker werd geacht dan de parochies van Warstiens en Wergea: in 1412 wordt Warten, naast Wirdum en Grou, genoemd als plaats waar de Deken van Leeuwarden "seend" hield (een kerkelijke rechtspraak), zie Sipma Oudfr. Oorkonden II nr.9. Het lijkt, aangaande de anciënniteit van kerkstichtingen in onze dorpen, een rondtasten in duisternis.
Toch is dat niet nodig als we bijv. de naamkundige gegevens als uitgangspunt nemen.
Uit de 12 dateert een goederenlijst van een ver weg in het Duitse Fulda gelegen klooster, waarin alle schenkingen uit de voorafgaande eeuwen opgetekend zijn.
Onder de in Friesland gelegen goederen anno 945 vindt men de vermelding "Wartengahe" die, gezien de daarbij vermelde plaatsnamen Dachheim (Techum) en Weingi (Wijns), door historici in verband wordt gebracht met de streek Warten, Wergea en Warstiens. Gysseling koppelt de naam Wergea, Sipma echter aan Warten. Ik heb eerder eens betoogd, dat er een 12e eeuwse spellingsfout in het spel is: "gahe" kwam vóór het jaar 1000 uitsluitend als aanduiding voor, van een uitgestrekt gouw-gebied, zoals Oostergo en Westergo. De archaïsche vorm Warten geeft steun aan het vermoeden dat in de oorspronkelijke schenkingsoorkonde "Wartengahe" gestaan zal hebben.
Deze Fulda-vermelding én het gegeven van middeleeuwse "seenö-stoel"-funktie van de kerk te Warten geeft mij voldoende reden voor de stelling dat de kerkstichting in Warten ouder is dan die te Wergea of Warstiens.
Bij deze pleit ik voor de naamgeving "Wartengahe" voor de door u bedoelde kerkelijke samenwerkingsvorm.
Weliswaar baseert de naamgeving zich dan op een 12e eeuwse schrijffout, waarin de toenmalige kopiist onbedoeld al twee gegevens samensmolt, aan de andere kant bent u zowel historisch, archivalisch als naamkundig door de tot nu toe bekende feiten gedekt.
Ik vertrouw erop dat ik met deze overwegingen tegemoet kon komen aan uw wensen.
Met vriendelijke groeten,
Haijte Haijtema
| Geschiedenis |
| Wartengahe |
| Warten |
| Wergea |
| Warstiens
|
| Kerkgebouwen |
| Warten |
| Wergea |
| Wergea Frissel |
| Warstiens |
| Archief |
| overige info |